آخرین بروزرسانی 16 خرداد 1401
بوم مدل کسب و کار ابزاری است که شما به وسیله آن می‌توانید مدل کسب و کار را شرح دهید و بخش‌های مختلف آن را طراحی کنید و یا آن را تحلیل کنید و تغییر دهید. امکان استفاده گروهی و به چالش کشیدن مدل کسب و کار شرکتتان یکی از خصوصیات این ابزار است.
بوم مدل کسب و کار یا طرح مدل کسب و کار ابزاری ساده است که ۹ بخش تشکیل‌دهنده‌ی مدل‌کسب و کار را شرح می‌دهد. این قسمت‌ها شامل بخش(های) مشتریان، ارزش پیشنهادی، کانال(های) توزیع، ارتباط با مشتریان، جریان درآمد، فعالیت‌های اصلی، منابع اصلی، شرکای(تجاری) کلیدی و ساختار هزینه‌ها است.
1- بخش مشتریان
جامعه هدف مختلف مشتریان که بر اساس خواسته‌ها و مشخصات مختلف تقسیم می‌شوند. هدف شما کدام قسمت‌ها است؟
انواع بخش‌های مشتریان شامل: بازار انبوه، گوشه بازار، بخش‌بندی شده، متنوع، بازار چند وجهی می‌شوند. باید تمامی خصوصیت ها و ویژگی های احتمالی مشتریان خود مانند سن، جنسیت، محل زندگی و … را بشناسید.
چه ارزش پیشنهادی متمایزی نسبت به رقبایتان می‌سازید. چه ارزشی به هر بخشی از مشتریانتان (محصولات و خدمات) ارایه می‌دهید. این ارزش پیشنهادی می‌توانند کمی و کیفی باشند از جمله طراحی، برندینگ، قیمت، کاهش هزینه، نوآوری، نحوه عملکرد، در دسترس بودن و راحتی و موارد دیگر.
شرکت ارزش پیشنهادی کسب و کار را از چه کانال‌های توزیع مختلفی به مشتریان ارایه می‌دهد. کانال‌های شرکت و یا کانال‌های شرکای تجاری آن و یا ترکیبی از هر دو روش‌های دسترسی به مشتریان است. شاید کانال توزیع محصول یا خدمت شما تنها وبسایت شما باشد پس همین را در بوم خود بنویسید.
امروزه یکی از عوامل مهم موفقیت شرکت‌ها ارتباط با مشتری و ایجاد اطمینان و اعتماد از موفقیت شرکت است. کمک شخصی، کمک شخصی اختصاصی، سلف سرویس، سرویس‌های خودکار، جوامع کاربری و خلق مشترک (با مشتری) از شکل‌های مختلف ارتباط با مشتری است.
نحوه کسب درآمد شرکت از هر بخش از مشتریان چگونه است. فروش دارایی، حق استفاده، حق اشتراک ، اجاره / قرض، حق استفاده از مجوز/ امتیاز، حق کارگزاری و تبلیغات از روش‌های مختلف ایجاد جریان درآمد است.
منابع ضروری برای ایجاد ارزش برای مشتری چه منابعی هستند. این منابع که دارایی‌های شرکت هستند می‌توانند انسانی، مالی، فیزیکی یا معنوی هستند. به عنوان مثال منابع اصلی شما در کسب و کار اینترنتی می تواند وبسایت و یا اپلیکیشن شما باشد.
اساسی‌ترین فعالیت‌های شرکت برای اجرای ارزش پیشنهای کسب و کار چه فعالیت‌هایی هستند؟
شرکت‌ها معمولا با شرکای تجاری برای کاهش ریسک کسب و کار و ارتقای عملکرد خود همکاری می‌کنند. همکاری استراتژیک با شرکت‌های رقیب و غیر رقیب، سرمایه‌گذاری‌های مشترک، روابط خریدار-فراهم‌کننده و پیمان/ اتحادهای استراتژیک از روش‌های شراکت با دیکر شرکت‌های تجاری است.
یکی دیگر از بخش‌های بوم مدل کسب و کار ساختار هزینه‌ها است. هزینه‌های اجراسازی مدل‌های کسب و کار مختلف چه هزینه‌هایی دارد. معمولا ساختار کسب و کارها بین هزینه‌محور و ارزش‌محور هستند. هزینه‌های ثابت، هزینه‌های متغییر، اقتصاد مقیاس (کاهش هزینه با افزایش تعداد) و اقتصاد محدوده (کاهش هزینه با افزایش محدوده کاری) از ساختارهای مختلف هزینه است.
برای تکمیل بوم مدل کسب و کار خود لازم است به سوالات زیر پاسخ دهید!
به منظور طراحی یا تکمیل بوم مدل کسب و کار لازم است از خود بپرسید که آیا شما در یک بازار یک طرفه حضور دارید یا چند طرفه؟ چنانچه بازار شما چند طرفه است، تعداد بخش‌هایی که لازم است در بوم آورده شود، باید حداقل با تعداد گروه‌های آن بازار برابر باشد. به عنوان مثال، بازار یک سایت خبری، یک بازار دو طرفه است که در یک طرف آن خوانندگان سایت و در در طرف دیگر تبلیغ کنندگان حضور دارند.
در مرحله دوم، لازم است یک تحلیل جامع، برای مشاهده ویژگی‌های انواع مشتریان هر بخش کسب و کار، داشته باشید. در واقع کسی که در حال طراحی بوم مدل یک کسب و کار است، باید به اندازه کافی قدرت تجسم داشته باشد تا بتواند تصور کند که مثلا مشتریان، چه نوع کفشی می‌پوشند و به تفکر، احساس، نگرش و اقدامات آن‌ها در حوزه محصولات پی ببرد. در این بخش نیاز است که هم خریداران و هم کاربران محصولات فهرست شوند.
در بخش بعدی از خود بپرسید که برای مشتریان چه کاری انجام می‌دهید؟ چه نیازی از آن‌ها را برطرف می‌کنید؟ همچنین باید به این اطمینان برسید که قادر هستید یک نیاز و مسئله فعلی و گزینه‌های دیگر مورد استفاده مشتری‌ها را شناسایی نمایید. اگر درباره این موضوع مطمئن نیستید، به بررسی و تحقیقات میدانی بپردازید و یا از متخصصین مربوطه مشاوره بگیرید.
با پاسخ به این سوال شما به ارزش واقعی بوم مدل کسب و کار پی میبرید. در دو یا سه دهه قبل، کسب و کارها به منظور معرفی خودشان به سه سوال کلی پاسخ می‌دادند. اول آن که چه چیزی می‌فروشند؟ چقدر می‌فروشند و سودشان از این معامله چقدر است؟ با پاسخ به چنین سوالاتی، ابعاد کاری برای مشتریان و شرکا روشن می‌شد. اما در حال حاضر، الگوی کسب و کارها تغییر یافته و پیچیدهتر شده است و دیگر پاسخ به چند سوال ساده شما را به مخاطبینتان معرفی نمی‌کند.
طراحی بوم مدل کسب و کار و نمایش آن به مشتری یا شریکان باعث می‌شود که خودتان را از ارائه توضیحات تکراری نجات دهید! همچنین با این کار سرمایه‌گذاران می‌توانند ایده شما را بهتر بررسی کنند و میزان بازدهی آن را به وضوح ببینند. زمانی که طرح جامعی از جانب شما ارائه شود که به بررسی همه جوانب پرداخته، افراد بیشتری ترغیب به سرمایه‌گذاری بر روی آن می‌شوند. اگر بتوانید بوم مدل کسب و کارتان را به دقت طراحی و تکمیل کنید، مانند دستگاهی عمل می‌کند که با دریافت مقداری مواد اولیه، میزان خروجی را مشخص می‌کند. بدون آن که نیاز به ریسک و یا سرمایه زیادی داشته باشید!
از دیگر دلایل اهمیت بوم مدل، تمرکز بیشتر بر روی همه عناصر محرک است. با استفاده از این مدل می‌توانید تمامی محرک‌های کسب و کارتان را زیر نظر داشته باشید و بر روی افزایش بازدهی آنان تمرکز کنید. انعطاف بوم مدل کسب و کار باعث می‌شود تا هر یک از عناصری که می‌خواهید را تغییر دهید و میزان تاثیر تغییرات را بر کل چرخه بررسی نمایید.
اکثر افراد تصور می‌کنند که بهترین ایده را برای راه‌اندازی کسب و کار دارند، اما اگر این افراد با ایده فوق‌العاده خود کارشان را شروع کنند و نقشه همه جانبه و راهنمای مسیر نداشته باشند، بدون شک دچار شکست خواهند شد. بوم مدل کسب و کار مسیر را برای صاحبین کسب و کارها، سرمایه‌گذاران و مشتریان روشن می‌کند و آن‌ها را با سرعت بیشتری به اهدافشان می‌رساند. در این مطلب در مورد بخش‌های مهم طراحی یک بوم مدل کسب و کار و اهمیت آن صحبت کردیم.
Online Business Starter Guide
کسب درآمد اینترنتی و دیجیتالی با رویکرد بازار ایران
